FOREKS (FOREX) NƏDİR ?

Sizin üçün hazırlanan 2 dəqiqəlik qısa videonu izləyin və FOREKS bazarının əsas məntiqini sadə şəkildə öyrənin.

Foreks bazarı banklardan vasitəçi qurumlara, maliyyə qurumlarından fərdi investorlara kimi, bazardakı bir çox iştirakçılar tərəfindən əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş şərtlərlə həyata keçirilən valyuta alqı-satqısı üzrə əməliyyətların məcmusunu ifadə edər. FX bazarı digər maliyyə bazarlarından fərqli olaraq, fiziki məkana sahib deyildir. Bu xüsusiyyətilə Foreks bazarı birjadankənar (OTC) bazar tiplidir. Foreks bazarı dünyanın ən böyük beynəlxalq valyuta bazarıdır.

Fərqli saat qurşaqlarındakı bölgələrdə ticarət edən investorlar sayəsində, FX bazarında hər zaman alıcı və satıcı tapmaq mümkündür. Bu baxımdan FX əməliyyatları həftə içi hər iş günü, 24 saat boyunca həyata keçirilə bilməsi səbəbilə cəlbedici bir investisiya vasitəsidir. Tokio, Sidney, London, Frankfurt və Nyu-York Foreks bazarının önəmli mərkəzlərindəndir. Həmçinin Foreks bazarında tətbiq olunan kredit dəstəkli ticarət sistemi həm böyük, həm də kiçik həcmli vəsaitlə ticarət edən investorlar üçün cəlbedici şərtlər təklif edər. Digər investisiya vasitələrində bu imkanlar bu qədər asan deyildir.

FOREX BAZARINDA TİCARƏT EDİLƏN ALƏTLƏR

Həcm olaraq, dünya maliyyə bazarlarında ən çox ticarət dövriyyəsi EUR/USD cütlüyü üzrə həyata keçirilir. Lakin EUR/USD ilə yanaşı bir çox ölkələrdə XAU/USD (Qızıl/ ABŞ Dolları), GBP/USD, USD/JPY, USD/CHF kimi maliyyə alətləri ilə də ticarətə üstünlük verilir. Həmçinin Qızıl, Neft, Gümüş, Pambıq, Şəkər, Paladium kimi əmtəələr və DOU CONS (DOW JONES), SP500, NİKKEİ (YAPONİYA), DAX (Almaniya) kimi dünya birja indeksləri ilə də Foreks bazarında ticarət etmək çox asandır.

FOREX BAZARININ

TİCARƏT HƏCMİ 

1998-ci ildə 1.982 trln. ABŞ Dollarına çatan dünya valyuta alqı-satqı əməliyyatları, yəni Foreks bazarının günlük ticarət həcmi hal-hazırda 5.5 trln. ABŞ Dollarına qədər artaraq dünyanın ən böyük və ən sürətlə inkişaf edən maliyyə bazarıdır.

Ən böyük ticarət həcmləri İngiltərə, ABŞ və Almaniya bazarlarında həyata keçirilməkdədir. Həmçinin məcmu FX əməliyyatlarının 70%-i ABŞ Dolları ilə icra olunmaqdadır.

Mərkəzi Banklar

Mərkəzi banklar, ölkələrdə valyuta sistemini təşkil edən bir qurum olaraq valyuta siyasətinə dair hədəflər müəyyən edən və bu hədəflərə çatmaq üçün müxtəlif siyasi vasitələrdən istifadə etmək hüququ olan təşkilatlardır. Mərkəzi banklar pul tədavülü və açıq bazar əməliyyatları ilə iqtisadiyyata müdaxilə edərək iqtisadi hədəflər üçün optimal valyuta siyasətini tətbiq etməklə, qiymət sabitliyini təmin edir.

Mərkəzi banklar valyuta siyasətinin tənzimlənməsindən başqa FOREKS bazarında da olduqca əhəmiyyətli rola sahibdirlər. Mərkəz Banklarının tətbiq etdiyi valyuta siyasəti, "valyuta tədavülü siyasəti" və "valyuta ehtiyatı siyasəti" adlanır.

Valyuta tədavülü siyasəti vəsait təchizatının artırılması və ya faizlərin aşağı salınması ilə iqtisadiyyatda borc xərclərinin və investisiya xərclərinin azaldılmasını hədəfləyir. İqtisadiyyatda isinişmə inflasiyaya, soyuma isə devalvasiyaya gətirib çıxarır. Mərkəzi banklar bu yolla maliyyə bazarında valyuta tədavülünü, inflyasiyanı, faiz dərəcələrini, rəsmi və qeyri-rəsmi valyuta vahidləri dərəcələrini nəzarət altında saxlamağa çalışırlar.

Banklar və Market-meykerlər

Market-meykerlər FOREKS bazarının digər iştirakçıları üçün valyuta cütlüklərini beynəlxalq standartlar daxilində müəyyən etmək səlahiyyətinə sahib qurumlardır. FOREKS bazarında market-meykerlər tərəfindən birjalara təqdim edilən xidmətlərin stabilliyi tənzimləyici təşkilatlar tərəfindən müəyyən olunmuş qaydalar əsasında zəmanət altına alınmışdır.

İdxal/İxrac edən şirkətlər

İdxal - ixrac şirkətləri FOREKS bazarında əsasən risklərin idarə olunması və hedcinq üsulu ilə əməliyyat edən bazar iştirakçılarıdır. Bazarda idxal - ixrac edən bu şirkətlər ticarət edərək valyuta risklərinə nəzarət edirlər. Məqsəd, şirkəti fəaliyyətindən irəli gələn valyuta risklərindən qorumaqdır.

Valyuta əməliyyatları ilə müqayisədə digər maliyyə bazarlarından daha çox üstünlüyə malik olan FOREKS bazarı korporativ investorlar üçün daha sərfəlidir. Qiymətli və əlvan metal sənayesində əmtəə ticarəti edən şirkətlərin FOREKS bazarında yer almalarının səbəbi, bu məhsulların qiymətlərinin dinamikasından əmələ gələn dalğalanmalardan minimum risklə qorunmasıdır. Şirkətlər FOREKS bazarının əməliyyat xüsusiyyətlərindən faydalanaraq etdikləri fiziki ticarətin riskini idarə etməyə çalışırlar.

FOREKS bazarında iki istiqamətli ticarət sayəsində qiymətlər enəndə də, qalxanda da gəlir əldə etmək mümkündür.

İnvestisiya Fondları

İnvestisiya fondları müştərilərə məxsus böyük hesablara nəzarət etmək məqsədi ilə alqı-satqı əməliyyatlarının asanlaşdırılması üçün FOREKS bazarından istifadə edirlər. Bundan əlavə investisiya fondları risklərini idarə etmək və gəlir əldə etmək üçün FOREX bazarında ticarət əməliyyatları həyata keçirirlər. İnvestisiya fondları böyük vəsaitlərə sahib olduqları üçün iri həcmli ticarət əməliyyatları həyata keçirmək imkanına sahibdirlər.

Fərdi İnvestorlar

FOREKS bazarında fərdi şəkildə hesab açaraq ticarət edənlər bu işi peşəkarlıqla həyata keçirən təşkilat və broker şirkətlərindən xidmət alan şəxslərdir. 

Fərdi investorlar FOREKS və spot bazarındakı qiymət dəyişikliklərindən faydalanaraq vəsaitlərini dəyərləndirmək üçün investisiya edən şəxslərdir. 

FOREKS bazarında əmələ gələn dalğalanmaların digər bazarlarla müqayisədə daha çox olması fərdi investorlar və spekulyantlar üçün daha cəlbedicidir.