İnflyasiya müəyyən dövr ərzində, adətən bir il ərzində bir sıra mal və xidmətlərin nə qədər bahalaşdığını ölçür.
İstehlakçıların yaşayış minimumu bir çox mal və xidmətlərin qiymətlərindən və hər birinin ev təsərrüfatlarının büdcəsindəki payından asılıdır. Orta istehlakçının yaşayış dəyərini ölçmək üçün dövlət qurumları tez-tez alınan əşyalardan ibarət səbəti müəyyən etmək üçün ev təsərrüfatlarında sorğular keçirir və zamanla bu səbətin alınması xərclərini izləyir. (Kirayə və ipoteka da daxil olmaqla mənzil xərcləri ABŞ-da istehlak səbətinin ən böyük komponentini təşkil edir.) Bu səbətin müəyyən vaxtda baza ilinə nisbətən dəyəri istehlak qiymətləri indeksi (CPl) və faizdir. Müəyyən dövr ərzində CPl-ın dəyişməsi inflyasiyanın ən çox istifadə edilən ölçüsü olan istehlak qiymətləri inflyasiyasıdır. (Məsələn, əgər baza ili CPI 100 və cari CPl 110-dursa, dövr ərzində inflyasiya 10 faiz təşkil edir.)
İnflyasiya dəyişimindən, bəziləri qazanc əldə edir, bəziləri isə alıcılıq qabiliyyətini itirir. Hər il sabit 5 faiz artım alan pensiyaçıların pensiyalarına inflyasiya təsir edir, inflyasiya 5 faizdən yuxarı olarsa, pensiyaçının alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür. Digər tərəfdən, 5 faiz sabit faizli ipoteka krediti ödəyən borcalan 5 faiz inflyasiyadan faydalanacaq, çünki real faiz dərəcəsi sıfır olacaq; Kreditorun real gəliri təbii ki, azalır.
Həqiqətən də, bir çox ölkələr yüksək inflyasiya və bəzi hallarda ildə 1000 faiz və ya daha çox hiperinflyasiya ilə mübarizə aparırlar. 2008-ci ildə Zimbabve indiyə qədər ən pis hiperinflyasiya hadisələrindən birini yaşadı, illik inflyasiya 500 milyard faiz səviyyəsində təxmin edilir. Belə yüksək inflyasiyanın səviyyəsi fəlakətli oldu və ölkələr Zimbabvedə olduğu kimi bəzən öz milli valyutalarından imtina edərək inflyasiyanın məqbul səviyyələrə qaytarılması üçün çətin və ağrılı siyasət tədbirləri görməli olurlar.
Yüksək inflyasiya iqtisadiyyata zərər vursa da, deflyasiya və ya qiymətlərin düşməsi də arzuolunan deyil. Qiymətlər aşağı düşdükdə, istehlakçılar gələcəkdə daha aşağı qiymətlər gözləyərək, imkan daxilində alış-veriş etməyi təxirə salırlar. İqtisadiyyat üçün bu, daha az iqtisadi fəaliyyət, istehsalçılar tərəfindən daha az gəlir və aşağı iqtisadi artım deməkdir. Yaponiya, əsasən deflyasiya səbəbindən uzun müddət, demək olar ki, heç bir iqtisadi inkişafı olmayan bir ölkədir. 2007-ci ildə başlayan qlobal maliyyə böhranı zamanı deflyasiyanın qarşısının alınması ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin və bütün dünya üzrə digər mərkəzi bankların uzun müddət ərzində faiz dərəcələrini aşağı səviyyədə saxlamasının və maliyyə sistemlərinin bol likvidliyə malik olmasını təmin etmək üçün başqa pul siyasətləri qurmasının səbəblərindən biri idi.
İndi əksər iqtisadçılar aşağı, sabit və ən əsası proqnozlaşdırıla bilən inflyasiyanın iqtisadiyyat üçün yaxşı olduğuna inanırlar. Əgər inflyasiya aşağı və proqnozlaşdırıla biləndirsə, onun təhrifedici təsirini azaldaraq, onu qiymətlərin tənzimlənməsi müqavilələrində və faiz dərəcələrində tutmaq daha asandır.
Əgər pul kütləsi iqtisadiyyatın ölçüsünə nisbətən çox böyüyərsə, valyutanın vahid dəyəri azalır; başqa sözlə, pulun alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür və qiymətlər qalxır. Pul kütləsi ilə iqtisadiyyatın ölçüsü arasındakı bu əlaqə pulun kəmiyyət nəzəriyyəsi adlanır və iqtisadiyyatda ən qədim fərziyyələrdən biridir.
İnflyasiyanın müəyyən edilməsində gözləntilər əsas rol oynayır. Əgər insanlar və ya firmalar daha yüksək qiymətləri gözləyirlərsə, onlar bu gözləntiləri əmək haqqı danışıqları və müqavilə qiymətlərinin tənzimlənməsi (məsələn, icarə haqqının avtomatik artımı kimi) üzərində qururlar. Bu davranış qismən növbəti dövrün inflyasiyasını müəyyən edir; müqavilələr yerinə yetirildikdən və əmək haqqı və ya qiymətlər razılaşdırıldığı kimi yüksəldikdən sonra gözləntilər özünü doğruldur. İnsanlar gözləntilərini yaxın keçmişə əsaslandırdıqca, inflyasiya zamanla oxşar nümunələri izləyəcək və inflyasiya inersiyasına səbəb olacaqdır.
İnflyasiya və digər önəmli iqtisadi göstəricilərdən, ələxsus onların maliyyə bazarlarına təsirindən məlumatlı olmaq istəyirsinizsə https://www.investaz.az/xeber saytından istifadə edə bilərsiniz.